Het Tijdschrift voor Lerarenopleiders bracht een themanummer uit over het leerkrachtentekort (jg.44, nr.4, 2023). Ze willen de “negatieve berichtgeving counteren en op zoek gaan naar krachtige manieren om het lerarentekort aan te pakken” (p. 5).
De rode draad doorheen de 11 bijdragen is: “Complexe vraagstukken vragen om een combinatie van weloverwogen, evidence-informed en structurele hervormingen. Het terugwerken van het lerarentekort vraagt om maatregelen op het volledige professionaliseringscontinuüm: (1) gaande van de initiële opleiding van leraren, (2) naar de inductiefase van startende leraren en (3) duurzame in-service ondersteuning van leraren in hun levenslange professionele ontwikkeling. Niet louter inzetten op één aspect van het continuüm, maar werken aan een kwaliteitsvol en-en-en verhaal” (p. 2).
Ik haal er één artikel uit met een bijzondere insteek en zeer relevant in het kader van Urban Education: “De paradox van het meertalig narratief” (Jill Surmont, Thomas Caira, Katrien Roebben, Esli Struys – VUB, p. 150 – 167).
Het leerkrachtentekort en verloop is groter in scholen waar de meertaligheid van de leerlingen hoger is dan gemiddeld. In deze scholen zijn er meer starters, en meer leerkrachten met weinig ervaring. Nochtans blijkt uit onderzoek dat er in deze contexten net nood is aan sterk geprofessionaliseerde leerkrachten met ervaring. De auteurs maken de vergelijking tussen leerkrachten in CLIL-klassen (Content and Language Integrating Learning) en leerkrachten in reguliere klassen met veel leerlingen met thuistaal niet-Nederlands (TTNN). Ook al zijn de uitdagingen bij deze twee groepen gelijkaardig (andere instructietaal dan de thuistaal), in CLIL-klassen wordt die meertaligheid als een hefboom gezien, in de TTNN-klassen als een probleem (meertalige paradox).
In het artikel worden hiervoor vijf met elkaar samenhangende verklaringen naar voren geschoven:
- percepties en overtuigingen van leerkrachten omtrent de culturele en talige achtergrond van hun leerlingen;
- verwachtingen van leerkrachten ten aanzien van leerlingen met TTNN;
- manier van handelen van leerkrachten tegenover leerlingen met TTNN;
- beleidskeuzes vanuit het Vlaams onderwijsbeleid op het vlak van meertaligheid op school;
- professionaliseringsniveau van leerkrachten met betrekking tot omgaan met meertaligheid.
De auteurs zien een verband tussen het leerkrachtentekort (en verloop) en de meertalige paradox. Scholen met veel leerlingen TTNN hebben vaak nog andere problematieken (kansarmoede, hoge werkdruk). Leerkrachten op deze scholen hebben weinig ervaring en zijn onvoldoende gewapend om met deze verschillende uitdagingen om te gaan. Ze vertrekken uit onderwijs en worden opnieuw vervangen door leerkrachten met weinig ervaring. CLIL-leerkrachten daarentegen hebben een ander profiel (meer ervaring) en werken met leerlingengroepen met minder complexe problematieken.
Tenslotte zoekt het artikel naar mogelijkheden om de goede praktijken uit CLIL toe te passen in klassen met TTNN:
- CLIL-leerkrachten moeten voldoen aan bijkomende bekwaamheidsvoorwaarden. Dit leidt tot een leerkrachtenpubliek dat ervaren en bijkomend geprofessionaliseerd is, en bewust en gemotiveerd kiest om te werken binnen deze specifieke uitdaging. Het is interessant om te onderzoeken of iets gelijkaardigs mogelijk is voor leerkrachten in TTNN-klassen.
- Principes uit de CLIL-didactiek kunnen als effectieve lespraktijk geïmplementeerd worden in klassen met TTNN.
- Studenten en leerkrachten moeten begeleid worden om op een positieve manier te leren kijken naar de aanwezige talige diversiteit bij leerlingengroepen.
De auteurs zien kansen in het creëren van professionele leergemeenschappen en concluderen met dit citaat: “We moeten vooral inzetten op het vormen van sterke leraren. De rest volgt vanzelf” (p. 161).
De andere artikels in het tijdschrift verzamelen vanuit onderzoek en ervaring interessante benaderingen zoals teamteaching, partnerschappen tussen scholen en opleidingen, inductietrajecten, personeelsbeleid,… als mogelijke antwoorden op het leerkrachtentekort.
Je kan het volledige tijdschrift hier lezen.
Urban Education 