Onderwijs in Brussel is… urban education, de grootstedelijke context (1)

Over de context van urban education, Brussel en superdiversiteit.

Grootstedelijkheid ?

Als we spreken over urban education of onderwijs in een grootstedelijke context, moeten we eerst die grootstedelijkheid definiëren. Milner (2014) spreekt over ‘extensive urban’ bij steden met meer dan 1.000.000 inwoners. In België bevindt enkel Brussel zich in deze categorie. Verder is het ook interessant om te kijken naar de bevolkingsdichtheid. Ook hier neemt Brussel in ons landje een unieke plaats in.

	Aantal inwoners (1/1/2019)	Bevolkingsdichtheid (2018 / 2019)
Gent	262.219	1655 inwoners/km²
Antwerpen	525.935	2582 inwoners/km²
Brussel	1.208.542	7380 inwoners/km²

(via STATBEL, België in cijfers; BISA; data A’pen; Gent in cijfers)

Maar het begrip ‘urban’ of grootstedelijke context gaat niet alleen over grootte. Vaak wordt in de literatuur ook verwezen naar de mate van diversiteit (en superdiversiteit) van de bevolking en de aanwezigheid van een uitgebreid, divers en rijk netwerk van politieke, culturele, sport en andere instellingen met bijhorende professionals. Ook op deze twee luiken scoort Brussel heel hoog. Voor een meer uitgebreide omgevingsanalyse van Brussel kan je het Aanbevelingsrapport 2019 van de VGC raadplegen.

De leerkracht in een grootstedelijke context…

Deze grote, rijke, diverse, meertalige kosmopolitische Brusselse omgeving waarin kinderen en jongeren zich bewegen, vraagt van leerkrachten een even rijke en diverse aanpak. Een reguliere basisopleiding is onvoldoende om effectief te zijn in een grootstedelijke context (Haberman, 2018). Dit is normaal en niet erg, maar betekent wel dat leerkrachten de ruimte moeten krijgen om via ondersteuning en opleiding niet alleen ‘startbekwaam, maar ook stadsbekwaam’ te worden (Fukkink & Oostdam, 2016).

Leerkrachten in Brussel moeten inzichten en vaardigheden ontwikkelen op oa volgende vlakken:

inzicht verwerven en leren omgaan met superdiversiteit in de klas, kunnen inspelen op grote verschillen in voorkennis, taalvaardigheid,… en het leren inzetten van een rijke waaier aan differentiërende maatregelen;
verbinding kunnen maken met kinderen en jongeren met heel verschillende achtergronden, ervaringen, verwachtingen en interesses;
opbouwen van educatieve partnerschappen met een superdiverse ouderpopulatie in functie van opvoeden en het versterken van het leren;
samenwerking kunnen aangaan met professionals uit het uitgebreid en complex buurtnetwerk waarbinnen de leerlingen zich bewegen;
kennis en vaardigheden ontwikkelen op het vlak van taalverwerving en omgaan met meertaligheid;
inzicht verwerven over de impact van armoede op onderwijs en de onderwijskundige en didactische maatregelen die genomen kunnen worden.

Superdiversiteit ?

Superdiversiteit is een heel centraal begrip als we spreken over onderwijs in een grootstedelijke context. Het is belangrijk om superdiversiteit concreet te omschrijven en niet als slogan te hanteren. Superdiversiteit gaat over een combinatie en concentratie van diversiteitskenmerken (Crul, 2013). Superdiversiteit ontstaat wanneer de “oude” meerderheid verdwijnt en een verzameling van veel verschillende minderheden ontstaat. Binnen elk van deze minderheden is er nog eens veel diversiteit aanwezig op verschillende niveaus (sociaal, cultureel, economisch, maar ook opleiding, opvoeding, interesses, verwachtingen,…). In de gemiddelde Brusselse klas zijn er leerlingen aanwezig vanuit heel verschillende migratieachtergronden, worden er een veelheid aan thuistalen gesproken, zijn er grote sociaal-economische en culturele verschillen en zijn er nog weinig “uniforme” groepen. Er zijn geen witte of zwarte klassen meer, er is geen meerderheid of minderheid. Een Brusselse klas is per definitie superdivers.

De Brusselse leerkracht moet deze veelzijdige realiteit leren kennen en begrijpen en moet er mee rekening houden binnen de verschillende rollen van zijn beroepsprofiel (De Groot, 2017).

In volgende berichten zal ik nog inzoomen op urban education én…

***

Deze reeks over Brussel en Urban Education is gebaseerd op enerzijds de jarenlange ervaring en opgebouwde expertise van het Onderwijscentrum Brussel en anderzijds de rijke literatuur over onderwijs in een grootstedelijke en meertalige context.

Ik baseerde me oa op onderstaande literatuur.

Crul M., Schneider J., Lelie F. (2013). Superdiversiteit. Een nieuwe visie op integratie. Amsterdam: VU uitgeverij
De Groot B. (2017), Leerkracht zijn in een stedelijke context. Brussel: uitgeverij Politeia
Fukkink R., Oostdam R. (red.) (2016). Onderwijs en opvoeding in een stedelijke context. Bussum: uitgeverij Coutinho
Geldhof D. (2013). Superdiversiteit. Hoe, migratie onze samenleving verandert. Leuven: Acco
Haberman M., Gillette M., Hill D. (2018, first edition 1995). Star teachers of children in poverty. New York: uitgeverij Routledge
Milner H.R., Lomotey K. (2014). Handbook of urban education. New York: Rouledge