Onderwijs in Brussel is… urban education: meertaligheid, een minister en een beleidsnota (6)

Over meertaligheid in een meertalig Brussel…

Ik heb al vaker over taalonderwijs, meertaligheid en grootstedelijk onderwijs geschreven (lees hier). Vandaag wil ik even inzoomen op de Oriënteringsnota 2019-2024 Promotie van Meertaligheid van de minister voor de “promotie van meertaligheid” in Brussel, Sven Gatz.

Beleidsnota

In een beleidsnota zijn de actiepunten belangrijk, maar deze nota – het gaat immers om een nieuwe bevoegdheid – heeft vooral de verdienste het debat te openen, te informeren en te inspireren.

In de omgevingsanalyse wordt Brussel geschetst enerzijds vanuit haar traditionele meertalige geschiedenis (Frans, Nederlands) en anderzijds vanuit haar ontwikkeling tot een meertalige, urbane en internationale samenleving (migratie, internationale instellingen,…). Deze realiteit vraagt én heeft het recht op een meertalig Brussels beleid, want taaldiversiteit vormt een essentieel onderdeel van de identiteit van de Brusselaar, zorgt voor sociale en economische mobiliteit en cohesie,… Het is dan ook belangrijk dat – naast een goede ontwikkeling van de thuistaal – de Brusselaar ook het Nederlands, Frans en Engels kan hanteren.

De beleidsnota ziet een belangrijke rol weggelegd voor onderwijs door bestaande initiatieven te versterken en partnerschappen tussen de taalgemeenschappen te stimuleren. Ook bedrijven en het middenveld kunnen een belangrijke rol opnemen ten aanzien van de talenkennis van hun medewerkers. Cultuur, jeugd, sport, welzijn en zorg moeten een hefboom zijn om de meertaligheid bij Brusselaars verder te stimuleren en te ondersteunen.

De nota wil Brussel profileren als een meertalige regio, “een laboratorium en een pionier op het vlak van meertaligheid”.

…én grootstedelijk onderwijs

Stadsleerkrachten in Brussel worden dagelijks met deze meertalige realiteit geconfronteerd: de taaldiverse samenstelling van de leerlingenpopulatie, de omgevingstalen, de anderstaligheid van ouders,…

Schoolteams moeten enerzijds nadenken over hoe ze met deze meertalige realiteit omgaan en er zelfs gebruik van maken. Anderzijds moeten scholen ook inzetten op het ontwikkelen van verschillende talen bij hun leerlingen (de schooltaal Nederlands en vreemde talen waaronder het Frans en het Engels).

Omgaan met de meertalige realiteit

Het is belangrijk dat stadsleerkrachten een meertalig denken en een meertalige kijk ontwikkelen. Je kan meertalige leerlingen niet benaderen alsof ze ééntalig zijn. Een essentieel didactisch principe is “het activeren en gebruik maken van de voorkennis van de leerling”. Het activeren en/of gebruik maken van de (meer)talige voorkennis van de leerling moet dan ook deel uitmaken van een Brusselse onderwijsaanpak.

Dit betekent…

…dat stadsleerkrachten kennis en inzicht moeten verwerven in taalverwerving en meertalige taalontwikkeling bij kinderen en jongeren;
…dat stadsleerkrachten strategisch en geïntegreerd gebruik moeten maken van de talige hulpbronnen (oa thuistaal, metalinguïstisch bewustzijn) van meertalige leerlingen (functioneel meertalig leren);
…dat stadsleerkrachten kennis, attitudes en vaardigheden bij leerlingen en zichzelf moeten ontwikkelen op het vlak van omgaan met taal en taaldiversiteit (talensensibilisering).

Verwerven van meerdere talen

Verder heeft onderwijs ook de opdracht om leerlingen meerdere talen “aan te leren”, het vreemde talenonderwijs. Ook hier is er in een grootstedelijke context een meersporenbeleid nodig. De complexe en diverse taalsituatie van onze Brusselse leerlingen vereist een diverse aanpak, die vorm moet krijgen in een lokaal taalbeleid van de school. Er is niet zoiets als één model dat werkt in alle scholen en alle contexten. Als de doelstelling is dat ‘alle Brusselse kinderen op 18-jarige leeftijd minstens het Nederlands, Frans en Engels beheersen’ (Beleidsnota Gatz, 2019), dan zal er een combinatie nodig zijn van vormen van twee- en meertalig onderwijs, immersieonderwijs, moedertaalondersteuning, krachtig taalvaardigheidsonderwijs Nederlands, vormen van vroeg en laat taalonderwijs, taalgericht vakonderwijs, taalstimulering buiten de school(m)uren,…

Lees hier de volledige “Oriënteringsnota 2019-2024 Promotie van Meertaligheid”.

Lees hier: Bronnen voor goed taalonderwijs in een grootstedelijke en meertalige context (2022).

***

Dit stukje maakt deel uit van een reeks berichten over “urban education”:

De grootstedelijke context
Superdiversiteit in de klas en differentiëren
Verbinding maken met ketten
Partnerschap met ouders
Samenwerking met de omgeving
Omgaan met meertaligheid in de superdiverse klas
Omgaan met armoede in de superdiverse klas

Een overzicht van de literatuur waarop deze blogberichten gebaseerd zijn, vind je onderaan Onderwijs in Brussel is… urban education, de grootstedelijke context (1). Specifiek voor dit bericht maakte ik ook nog gebruik van:

Orioni M. (2017). Het meertalige kind. Amsterdam, Van Gennep
De Groot B. (2017). Leerkracht zijn in een stedelijke context. Brussel: uitgeverij Politeia
Gielen S. & Isçi A. (2015). ‘Meertaligheid: een troef!’. Kalmthout, Abimo
Devlieger M. & Frijns C. & Sierens S. & Van Gorp K. (2012). Is die taal van ver of van hier? Wegwijs in talensensibilisering van kleuters tot adolescenten’. Leuven, Acco