Onderwijs in Brussel is… urban education, superdiversiteit en differentiëren (2)

Over superdiversiteit en differentiëren…

Grote individuele verschillen…

In een superdiverse klas kan je niet meer spreken over groepen kinderen.  Het gaat niet meer over de anderstaligen,  de Turkse kinderen of de kansarme leerlingen.  Elke leerling is verschillend en de verschillen zijn zo groot en situeren zich op zoveel verschillende niveaus dat een “one size fits all” aanpak weinig effectief is. Dit betekent dat je als leerkracht moet zicht krijgen op achtergrond, voorkennis, interesse, motivatie, thuiscultuur,… en de onderwijsomgeving zo moet inrichten dat je niet alleen rekening houdt met verschillen, maar ze ook waardeert en gebruikt (cfr. “adaptive teaching”).

De leerling in de groep…

De superdiverse klas is niet alleen een verzameling van individuen.  Leerlingen verhouden zich ook tot elkaar, vormen (sub)groepen, ontwikkelen relaties, hebben een bepaalde status,… beïnvloed vanuit opvoeding, thuis- en straatcultuur, vroegere ervaringen, groepsdynamische processen,… Deze complexe (groeps)verhoudingen kan je als leerkracht in een superdiverse klas niet negeren.  Hier moet je mee aan de slag gaan.

Differentiatie als antwoord…

Differentiatie in een superdiverse klas is vanuit deze grote individuele verschillen en complexe verhoudingen nog uitdagender dan in een reguliere klas.  De leerkracht moet een brede waaier aan differentiërende maatregelen ontwikkelen om de lat voldoende hoog te leggen voor alle leerlingen, zonder in de valkuil van lage verwachtingen te trappen.  Deze maatregelen moeten zowel rekening houden met de individuele verschillen als de onderlinge verhoudingen tussen leerlingen. Er kan op 3 niveaus gedifferentieerd worden: leerinhouden, leerproces en leerresultaten (Fukkink & Oostdam, 2016), waarbij er rekening gehouden wordt met verschillen in interesse (bv. talenten), verschillen in leerstatus (bv. voorkennis) en verschillen in leerprofiel (bv. leertempo) (Struyven, 2016).  Omwille van die grote diversiteit moet er in de superdiverse klas op deze niveaus zowel convergent (waar het kan) als divergent (waar het moet) gedifferentieerd worden.  Diversiteit in Actie (DIVA) benadrukt het belang van zes didactische bouwstenen om die diversiteit in leren bij de leerlingen zo goed mogelijk te ondersteunen (Van Avermaet & Sierens, 2012):

• een veelzijdige & gevarieerde aanpak;
• breed observeren;
• de leeromgeving verbreden;
• samenwerkend leren;
• heterogene groepsvorming;
• breed evalueren.

Differentiatie in een superdiverse klas veronderstelt een basishouding bij de leerkracht die gericht is op (1) groei en ontwikkeling met hoge verwachtingen ten aanzien van ALLE leerlingen (‘groeigerichte mindset’ – Struyven, 2016) en (2) waarbij de leerkracht doelgericht rekening houdt met individuele verschillen en onderlinge verhoudingen (‘ethisch kompas’ – Struyven, 2016).

Deze aanpak van en kijk op differentiatie sluit nauw aan bij de inzichten van “adaptive teaching”.

Differentiëren vanuit inzichten over opgroeien in een grootstedelijke context…

De didactische competentie ‘differentiëren’ is echter niet voldoende.  Om goed te kunnen differentiëren heeft de leerkracht in de superdiverse klas naast die goede basishouding, kennis over de leerling en de groep, ook kennis/inzicht nodig over grootstedelijkheid, meertalige taalontwikkeling, armoede, straat- en thuiscultuur,… Dit is noodzakelijk om de differentiërende maatregelen een juiste invulling te kunnen geven.

Dit stukje maakt deel uit van een reeks berichten over “urban education”:

• De grootstedelijke context
• Superdiversiteit en differentiëren
• Verbinding maken met ketten
• Partnerschap met ouders
• Samenwerking met de omgeving
• Omgaan met meertaligheid in de superdiverse klas
• Omgaan met armoede in de superdiverse klas

Een overzicht van de literatuur waarop deze blogberichten gebaseerd zijn, vind je onderaan Onderwijs in Brussel is… urban education, de grootstedelijke context (1).  Specifiek voor dit bericht maakte ik ook nog gebruik van:

• Struyven K. (2016). Ieders leer-kracht, binnenklasdifferentiatie in de praktijk. Leuven: uitgeverij acco
• Avermaet, P. & Sierens, S. (2012). Van de periferie naar de kern: Omgaan met diversiteit in onderwijs. In Christiane Timmerman, N. Clycq, & B. Segaert (Eds.), Cultuuroverdracht en onderwijs in een multiculturele context (pp. 16–49). Gent: Academia Press.
• Fukkink R., Oostdam R. (red.) (2016). Onderwijs en opvoeding in een stedelijke context. Bussum: uitgeverij Coutinho