Onderwijs in Brussel is… urban education, partnerschap met ouders (4)

Over ouders als partner van de school…

Ouderbetrokkenheid in de grootstad

Ouderbetrokkenheid is opgenomen in het beroepsprofiel van de leerkracht. Er wordt van de leerkracht oa verwacht “ouders informatie en advies te verschaffen over hun kind in de school; ouders te informeren over en te betrekken bij het klas- en schoolgebeuren rekening houdend met de diversiteit van de ouders; met ouders te dialogeren over opvoeding en onderwijs; te communiceren met ouders met diverse taalachtergronden in diverse talige situaties” (Besluit van de Vlaamse Regering betreffende het beroepsprofiel van de leraar, 2007).

Ouderbetrokkenheid is de opdracht van elke school, de opdracht van elke leerkracht, ook én vooral in een grootstedelijke omgeving. Werken met ouders vraagt van de stadsleerkracht extra inspanningen omwille van de anderstaligheid van veel ouders, de culturele en sociaal-economische verschillen met andere opvoedingsstijlen, maar ook andere kennis, gevoelens, overtuigingen en verwachtingen ten aanzien van de school,… (Samaey en Vettenburg, 2007)

Impact en vormen van ouderbetrokkenheid

Uit onderzoek (Bakker e.a., 2013) blijkt dat ouderbetrokkenheid impact heeft op de resultaten van leerlingen: ouderbetrokkenheid heeft een positieve invloed op zowel de cognitieve (leerprestaties) als niet-cognitieve (motivatie, socio-emotionele) ontwikkeling van kinderen en jongeren. Maar niet alle vormen van ouderbetrokkenheid hebben impact!

We kunnen twee vormen van ouderbetrokkenheid onderscheiden: schoolbetrokkenheid en thuisbetrokkenheid. Onder schoolbetrokkenheid verstaan we de betrokkenheid van ouders op de school (aanwezigheid op het oudercontact, helpen bij het organiseren van schoolactiviteiten,…). Uit onderzoek blijkt dat deze vorm van betrokkenheid geen effect heeft op leerlingenuitkomsten. Toch blijft dit vaak de vorm van ouderbetrokkenheid waar scholen en leerkrachten zich het sterkst op richten. Thuisbetrokkenheid betekent de betrokkenheid van de ouders in de thuissituatie (gesprekjes aanknopen over school, schooltaken opvolgen,…). Thuisbetrokkenheid blijkt wel invloed te hebben op het presteren van leerlingen op voorwaarde dat die thuisbetrokkenheid door kinderen en jongeren niet ervaren wordt als een beperking van hun autonomie. Deze thuisbetrokkenheid kunnen we verder opsplitsen in ‘parenting’ (= het bieden van een omgeving thuis die het leren stimuleert) en ‘teaching at home’ (= inhoudelijke, ‘onderwijskundige’ begeleiding van het kind/jongere door de ouder). ‘Teaching at home’ kan niet de opdracht zijn die we vanuit onderwijs aan ouders willen geven. We kunnen van ouders niet verwachten dat zij de inhoudelijke kennis en competenties hebben om hun kinderen te ‘onderwijzen’. Dit is de rol van de leraar die hiervoor is opgeleid. ‘Parenting’ daarentegen, het creëren van goed leerklimaat thuis, is de vorm van ouderbetrokkenheid die we verder ten volle moeten stimuleren én die invloed blijkt te hebben op prestaties, motivatie en het welbevinden van leerlingen.

Toch is ook schoolbetrokkenheid belangrijk en noodzakelijk: enerzijds om als leerkracht zicht te krijgen op de diverse invulling van thuisbetrokkenheid en anderzijds om als leerkracht een actieve rol te kunnen opnemen in het ‘responsief’ ondersteunen of stimuleren van die thuisbetrokkenheid.

Werken met ouders in een grootstedelijke context

Onderzoeken naar de rol van de leerkracht (Bakker e.a., 2013), tonen aan dat leerkrachten op verschillende manieren de betrokkenheid van ouders kunnen bevorderen, dit lukt beter voor schoolbetrokkenheid dan voor thuisbetrokkenheid.

De attitude en het gedrag van de leerkracht ten aanzien van de ouder, blijken hierin heel bepalend te zijn en we stellen vast dat het voor leerkrachten vaak moeilijk is om in interactie te gaan met ouders en gezinnen met een anders culturele, sociaal-economische en/of talige achtergrond. Het ontwikkelen van ‘sensitiviteit’ (gevoelig zijn en op een niet-oordelende manier openstaan voor signalen) en ‘responsiviteit’ (begripvol, op maat en ondersteunend reageren) zijn belangrijk om als leerkracht succesvol samen te werken met superdiverse ouders.

De eerste stap om dit te kunnen realiseren is verbinding kunnen én willen maken met alle ouders (Haberman, 2011) en bereid zijn de leefwereld en thuissituatie beter te leren kennen (zie verbinding met ketten voor voorbeelden hoe je dit als leerkracht kan doen). Daarnaast is het nodig om open en transparant in dialoog te gaan binnen laagdrempelige en informele contactmomenten (bv. de schoolpoort). En tenslotte moeten er initiatieven genomen worden (bv. via ouderprikkels) om de thuisbetrokkenheid te versterken.

Enkele voorbeelden

De “Welkom in de Klas-momenten” (zie artikel in Klasse) van het scholenproject van Brusselleer zijn een heel mooi voorbeeld van hoe leerkrachten deze verbinding maken op een laagdrempelige manier met heel veel kansen om thuisbetrokkenheid te ondersteunen en te stimuleren.

De “Koffie-op-de-straat-aanpak” (zie verslag) versterkt de band tussen de school en de leerkrachten, biedt kansen om thuisbetrokkenheid te stimuleren en maakt ook verbinding met de buurt.

Ongetwijfeld veel moeilijker, maar zeker even belangrijk, is verbinding maken met ouders van leerlingen in het secundair onderwijs. Een eerste belangrijke stap is dat deze ouders de kans krijgen om de school en ons onderwijssysteem echt te leren kennen (zie verslag).

Dit stukje maakt deel uit van een reeks berichten over “urban education”:

De grootstedelijke context
Superdiversiteit in de klas en differentiëren
Verbinding maken met ketten
Partnerschap met ouders
Samenwerking met de omgeving
Omgaan met meertaligheid in de superdiverse klas
Omgaan met armoede in de superdiverse klas

Een overzicht van de literatuur waarop deze blogberichten gebaseerd zijn, vind je onderaan Onderwijs in Brussel is… urban education, de grootstedelijke context (1). Specifiek voor dit bericht maakte ik ook nog gebruik van:

Haberman M., Gillette M., Hill D. (2018, first edition 1995). Star teachers of children in poverty. New York: uitgeverij Routledge
Samaey, S. en Vettenburg, N. (2007). Eindrapport: Ontwikkeling van een instrument ‘betrokkenheid van ouders bij het onderwijs’. Onuitgegeven onderzoeksrapport. Universiteit Gent, faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, vakgroep sociale agogiek
Bakker J., Denessen E., Dennissen M. en Oolbekkink-Marchand H. (2013) Leraren en ouderbetrokkenheid, een reviewstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol die leraren daarbij kunnen vervullen. Nijmegen: Radboud Universiteit
Jeynes W. (2014). Parent Involvement for Urban Students and Youth of Color. In: Milner H.R., Lomotey K. (2014). Handbook of urban education. New York: Rouledge
De Mets J. (2014). Van Eiland naar wij-land, inspiratiegids voor een goede samenwerking tussen ouders en secundaire scholen. Stad Gent
De Vries P. (2017). Ouderbetrokkenheid 3.0. Uigeverij CPS
Visietekst Ouderbetrokkenheid in Brussel. Onderwijscentrum Brussel