Onderwijs in Brussel is… “worstelen” met klasmanagement!

laatste update april 2023

“Je kunt gedrag op de lange termijn niet sturen door simpelweg tegen leerlingen te zeggen dat ze zich moeten gedragen.  Het gedrag moet onderwezen worden volgens een curriculum, net zoals je elk ander vak zou onderwijzen.”

Tom Bennett in Regie in de Klas (2022) – lees ook “gedrag is een curriculum”

Gedrag van leerlingen en klasmanagement zijn en blijven een grote uitdaging voor (beginnende) leerkrachten in een grootstedelijke context… én dat is normaal!

Zo zien we een aantal kenmerken in grootstedelijke contexten die de leerkracht extra op de proef stellen: grote culturele, talige en sociaal-economische verschillen bij de leerlingen; afwezigheid en spijbelen; ouderbetrokkenheid en diverse ouderpopulatie; leerkrachtentekort en verloop; weinig diversiteit in schoolteam; stedelijke stressoren;…

Vanuit allerlei hoeken krijg je methodieken en technieken aangereikt die dé oplossing zouden zijn voor problemen van klasmanagement en gedrag (van beloningssystemen tot specifieke opvoedingsmodellen). Methodes en methodieken zijn nuttig en nodig, maar zijn pas effectief als ze ingezet worden op een stevige onderbouw:

• een steunende en ondersteunende schoolcultuur, waar directie en collega’s gedrag van leerlingen en klasmanagement zien als een gezamenlijke verantwoordelijkheid;
• aanvaarden dat werken met leerlingen en klasgroepen met moeilijk gedrag normaal is;
• kennis en inzicht hebben over leerlingen die opgroeien in een grootstedelijke omgeving, die meertalig worden opgevoed, die aan onderwijs participeren vanuit  armoede, die een anders culturele achtergrond hebben,…;
• over vaardigheden beschikken om goed en kwaliteitsvol les te geven met inzet van een brede waaier aan didactische en pedagogische principes;
• geloven in alle leerlingen en investeren in het maken van verbindingen;
• geloven in de impact die je hebt als leerkracht en de lat hoog leggen voor elke leerling.

Het is bovendien belangrijk aandacht te hebben voor vier basiselementen voor een efficiënt klasbeheer (Redant, 2015): controle (weet wat er gebeurt in de klas en zorg voor proactief en reactief aanpakgedrag), tempo (geef goed voorbereid en vlot les met voldoende voortgang en voldoende rustmomenten), motivatie (trek en houd de aandacht vast) en duidelijkheid (expliciteer verwachtingen naar inhoud én vorm).  Zowel bij de voorbereiding van lessen als bij de reflectie achteraf kunnen deze 4 vragen helpen (zie ook checklist Redant, 2015): (1) Hoe zorg(de) ik voor controle? (2) Is/was het tempo oké? (3) Heb/had ik aandacht voor het creëren en vasthouden van motivatie? (4) Ben/was ik duidelijk over de inhoud en de afspraken binnen de les?  (Deze 4 bouwstenen sluiten heel nauw aan bij strategieën die uit onderzoek effectief blijken te zijn, zie Marzano, 2010).

Ook de ATTEND-aanpak die Katelijne Van Lommel beschrijft in haar boek ‘sprekende HARTEN, strijdende ZWAARDEN’ biedt een breder kader en een stevige onderbouw. De aanpak bestaat uit 3 fasen: (1) vertrek vanuit een positief mensbeeld; (2) breng oorzaken en betekenissen van moeilijk gedrag nauwgezet in kaart; (3) handel pedagogisch zowel preventief als curatief, werk ontwikkelings- en herstelgericht.

Als bovenbouw kunnen dan specifieke methodieken en technieken gehanteerd worden (gebaseerd op motivatietheorieën, opvoedingsmodellen, gedragstheorieën,…). Mogelijkheden bij de vleet.  Ze zullen slechts een meerwaarde creëren in de mate dat ze aansluiten bij de eigenheid van school, leerkracht en leerling én steunen op de hierboven beschreven onderbouw.

Aanvullende informatie:

Youki Terada beschrijft vanuit onderzoek 8 proactieve klasmanagementstrategieën in dit artikel (Edutopia). Centraal in deze strategieën staan: relaties, duidelijkheid en consistentie. Enkele strategieën worden geïllustreerd met filmpjes, zoals hier: “making connections”…

Deze publicatie van EEF (The Education Endowment Foundation, London) formuleert 6 pijlers die hier nauw bij aansluiten:

Ik wil nog even inzoomen op het concept warm demander (oa Kleinfeld, 1972) dat belangrijk is voor klasmanagement in een grootstedelijke omgeving. Dit concept bevestigt het belang van de hierboven voorgestelde aanpak. 

Moeilijke klassen in grootstedelijke omgevingen hebben nood aan ‘warm-demander-leerkrachten’.  Deze leerkrachten zijn enerzijds warm en hartelijk met hun leerlingen, maken verbinding vanuit een échte en oprechte interesse (high relationships) en zijn anderzijds veeleisend en streng, brengen structuur en discipline (high expectations).

Lees meer in het artikel van Bondy & Ross The Teacher as Warm Demander (2008).

Lees hier mijn blogpost: De “warm demander”-leerkracht (2020).   

Bekijk ook even deze video van KLASSE over klasmanagement in een klas in Sint-Jans-Molenbeek:

Leestips:

• Gilbert Redant, Doeltreffend klasbeheer, Garant, 2015
• Anton Horeweg, Handboek gedrag op school, Pica, 2021
• Katelijne Van Lommel, Sprekende harten, strijdende zwaarden, Pelckmans, 2021
• Tom Bennett, Regie in de Klas, Phronese, 2022 – lees ook: “Gedrag is een curriculum”
• Maarten Vansteenkiste, Vitamines voor groei, 2015
• Het 4 laden model als houvast voor een sanctiebeleid (Klasse, 2022)
• Het boek Gedrag in de school van Martine Baars, Jeroen Janssen en Helma Koomen kan je hier gratis downloaden.