Het leerkrachtentekort kwam al vaak aan bod op deze blog (oa Brussel zoekt stadsbekwame leerkrachten, 10 voorstellen, 2022). Het thema blijft voor Brussel een grote uitdaging. Vandaag worden heel wat initiatieven ontwikkeld om urgente noden op te vangen. Tegelijkertijd moet er op zoek gegaan worden naar duurzame strategieën om in de toekomst meer stabiele schoolteams in de Brusselse scholen te creëren.
Ik beperk me in dit blogbericht tot maatregelen op het niveau van de lokale schoolgemeenschap. Daarnaast blijven ook de bovenlokale maatregelen cruciaal om tot duurzame oplossingen te komen (bv. verdere ontwikkeling van het beleid rond zij-instromers, (op)waardering van het leerkrachtenberoep, loopbaanpact, scholieren warm maken voor het leerkrachtenberoep, studenten in opleiding voorbereiden op grootstedelijk onderwijs, inzetten op kwaliteitsvolle en flexibele lerarenopleidingen, zorgen voor kwaliteitsvolle nascholing en begeleiding,…).
Het Onderwijscentrum Brussel wil blijven luisteren naar schoolteams en vanuit haar expertise en mogelijkheden zoeken naar antwoorden voor vandaag en morgen.
Inspelen op urgente noden
Bij het nemen van initiatieven om in te spelen op urgente noden, moeten we ons de vraag stellen: (1) Wat hebben we nodig om kwaliteit te blijven bieden? (2) Hoe maken we werk van de leernoden van de leerlingen?
Verder is het ook goed om de lokale schoolgemeenschap te betrekken en eigenaarschap te geven bij de zoektocht naar antwoorden en oplossingen (bestuur, schoolteam, leerlingen, ouders, partners). Zo creëren we draagvlak, maar ook verantwoordelijkheid. Er zullen ook momenten zijn dat het niet lukt, dat er geen oplossing is. Het is belangrijk om dit open te bespreken met alle betrokkenen.
Enkele pistes…
- Aanwervingsstrategie (bv. van je school een unieke werkplek maken; eigen leerkrachten inzetten als ambassadeur; wervingsreserve aanleggen; krachtige aanvangsbegeleiding)
- Organisatorische ingrepen (bv. uitbouwen van persoonlijke werktijd; ondersteunende taken opnemen in samenwerking met ouders; leerlingen anders groeperen)
- Inhoudelijke bijsturingen (bv. aan de slag gaan met extern ontwikkelde lesmaterialen; niet-prioritaire projecten afbouwen; werking blended learning opzetten)
- Aan de slag met lokale partners, studenten en ouders (bv. netoverschrijdend samenwerken met andere scholen, schoolinterne tutoren inschakelen; samenwerken met studenten)
Lees meer voorbeelden op deze fiche van Onderwijscentrum Brussel.
Werk maken van een lange termijn aanpak
Op langere termijn is het belangrijk om als school na te denken over een organisatie en werking die tegemoet komt aan de noden van leerkrachten in Brussel gekoppeld aan het bieden van kwaliteitsvol onderwijs.
Hieronder enkele belangrijke concepten die kunnen bijdragen tot het creëren van stabiele schoolteams…
- Flexibel werken kan het welzijn, de werktevredenheid en de motivatie van leerkrachten verbeteren. Flexibel werken is veel meer dan niet voltijds werken. Denk ook aan: thuiswerk, creëren van evenwicht tussen lesopdracht en vrije uren, co-teaching-momenten, verlengde schooldag,… Het is voor scholen niet evident om hierrond een beleid te ontwikkelen, maar een proactieve, schoolbrede benadering in samenwerking en overleg met de volledige schoolgemeenschap kan toch succesvol zijn. (zie review via EEF)
- Werkdruk (en/of planlast) is een belangrijke reden om het leerkrachtenberoep te verlaten. Uit onderzoek blijkt dat op scholen met meer strategieën om de werkdruk te verminderen, de leerkrachten een positievere kijk hebben op werkdruk en een grotere werktevredenheid ervaren. (zie review via EEF)
- Leiderschap is een belangrijke hefboom om leraren op scholen te motiveren en te houden. Concreet gaat het dan bijvoorbeeld om voldoende aandacht voor de ontwikkeling en ondersteuning van leraren, het bevorderen van collegialiteit of het creëren van een positief schoolklimaat. (zie review van EEF)
- Werkbaar werk zorgt ervoor dat personeelsleden meer plezier hebben in het werk, meer leren, langer aan de slag blijven en minder vaak ziek zien. Werkbaar werk creëert een werkomgeving met permanent aandacht en zorg voor volgende pijlers: werkplezier, een goed evenwicht tussen werk en privé, voldoende professionaliseringsmogelijkheden én een aanvaardbare werkstress. (zie website werkbaar werk)
- Professionele identiteit is binnen de huidige onderwijscontext een belangrijk element. Onderwijsbeleid en onderwijsmanagement kunnen de autonomie, keuzevrijheid en betrokkenheid van leraren uithollen. Leraren zijn op zoek naar betekenis, naar de koppeling van hun persoonlijke missie (levensdoelen, waarden) aan hun professionele rol. Het verbinden van deze twee elementen geeft leraren meer veerkracht, maar kan ook bijdragen tot het duurzaam kiezen voor onderwijs. (zie professionele identiteit bij startende leerkrachten – onderzoek)
- Aandacht voor schoolcultuur en bouwen aan een uniek pedagogisch project, zijn de hoekstenen van een aantrekkelijke school. Het verbindt leraren, leerlingen en ouders met de school en met elkaar. (zie De noden van kinderen en jongeren in de stad moeten het pedagogisch project van elke Brusselse school kleuren)
- Motivatie komt niet vanzelf, maar moet gecreëerd worden. Leerkrachten zijn gemotiveerd als ze over de autonomie beschikken om hun opdracht kwaliteitsvol in te vullen, als ze zich verbonden voelen met de school en de leerlingen en als ze zich competent voelen om hun opdracht succesvol op te nemen. (zie zelfdeterminitatietheorie)
Bovenstaande elementen zien we regelmatig in onderzoek terugkomen. Én we stellen ook positieve evoluties vast in scholen die investeren in deze verschillende luiken…
Urban Education 
5 gedachten over “Omgaan met het leerkrachtentekort in Brussel, vandaag en morgen”