Yoga, meditatie en mindfulness op school in de praktijk

(laatste aanpassing januari 2023)

In een aantal blogberichten vermeldde ik de voorbije jaren verschillende bronnen om met yoga, meditatie en mindfulness op school aan de slag te gaan. In onderstaand bericht bundelde ik een selectie hieruit.

Dit is geen pleidooi om een vak yoga, meditatie of mindfulness in het curriculum op te nemen, maar wel om in de dagelijkse klas- en schoolpraktijk aandacht te hebben voor fysiek én mentaal welzijn, aandacht en concentratie, veerkracht en verbinding. Yoga, meditatie en mindfulness kunnen een middel zijn om hieraan tegemoet te komen (zie ook rapport Brinckman, oktober 2021).

Publicaties over de implementatie van yoga, meditatie en mindfulness op school

Implementing Mindfulness in Schools, an evidence-based guide (boek – gratis downloadbaar, 2022)
Happy Teachers Change The World (boek, 2017)
Establishing a Culture of Mindfulness in Elementary School (artikel in Edutopia, 2022)
The Mindful School: Transforming School Culture through Mindfulness and Compassion (Patricia A. Jennings, 2019)
Mindfulness for Teachers: Simple Skills for Peace and Productivity in the Classroom (Patricia A. Jenning, 2015)

Lesmaterialen

Het materiaal “Stop de tijd en kom tot rust“ (Averbode, 2015) reikt ideeën aan om rustmomenten te integreren in de lessen (mindfulness, braingym en kinderyoga).
Op Klascement vind je ook een 60-tal lesmaterialen (via de zoekterm ‘yoga’ – 2022), met oa bewegingstussendoortjes, yogalesjes, meditatie- en mindfulnessoefeningen, relexatiespelletjes,…

Praktijkboeken

Het boek “Hoe is jouw weertje?” (2022) van Katrien Goossens, Isabelle Goris en Hanne Vanmierlo, is een praktijkboek over omgaan met emoties in de klas (basisonderwijs), geïnspireerd door mindfulness.
In “Spelen in Stilte, mindfulness in de klas” (2017) brengt leerkracht Irma Smegen achtergrondinformatie én 52 uitgewerkte mindfulnessoefeningen voor in de klas.
Susan Bögels, pyschotherapeut en professor aan de Universiteit van Amsterdam, publiceerde verschillende praktische boeken over yoga en mindfulness met kinderen en jongeren. Haar meest recente boek is het “Giga-chille yogaboek” (2022).
Psychotherapeut Christopher Willard geeft les aan de Harvard Medical School en schreef meer dan 20 boeken over mindfulness bij kinderen en tieners, waaronder “Alphabreaths” (2019) of “Train your Mind like a Ninja” (2021).
Neuroloog Steven Laureys en psychologe Vanessa Charland schreven het prentenboek “Zacht” no-nonsense meditatieboek voor kinderen (2021).
Malika Chopra (dochter van), schreef onder andere het boek Just Breathe om met kinderen en tieners aan de slag te gaan met meditatie (2018) en Buddha and the Rose, een verhaal over aandacht, verwondering, mindfulness en welzijn (2022).
Sonjoria Sydnor schreef het inspirerende boekje Our family’s doing yoga en richtte ook de Black/Brown Kids Do Yoga Club op (2020).
Happy, a beginner’s book of mindfulness van Nicola Edwards en Katie Hickey is een prentenboek om met kinderen op weg te gaan op het pad van mindfulness (2020).
Nynke Bos ontwikkelde een aantal ondersteunende materialen voor yoga, meditatie en mindfulness bij kinderen: oa de boeken Yo-ga je mee? en Yo-ga mee de wereld rond!

Websites met verzameling van verschillende tools en materialen

Yoga Ed. verzamelt evidence based materiaal en informatie voor yoga op school. Zo kan je bijvoorbeeld deze toolkit met interessante transitie-oefeningen doorheen de schooldag downloaden (of bekijk dit youtube-filmpje). In 2022 publiceerden ze ook deze toolkit voor mentale gezondheid op school met yoga- meditatie- en ademhalingsoefeningen, een toolkit voor mindful momenten doorheen de dag en een toolkit met 5 yoga- en mindfulness-tools om sociaal-emotionele leercompetenties te versterken.
Helen Purperhart, Nederlandse yogadocente en auteur van verschillende boeken en materialen over kinderyoga, bundelt op haar website online kinderyoga informatie over yoga met kinderen.
Nanoe & Mitch, Wel in je vel meditatie ondersteunt klassen en leerkrachten op het vlak van welbevinden via meditatie. Op de website vind je informatie en filmpjes voor thuis en op school.
Teresa Power verzamelt op haar website ABC yoga for kids haar materialen, boeken en ideeën voor kinderyoga.
Mindful schools biedt heel wat informatie en concrete tips over de toepassing van meditatie en mindfulness op school en in de klas. Je vindt er blogs, video’s,… Een voorbeeld: 10 Mindful Zomeractiviteiten voor kinderen (2022).
Yoga4classrooms is een uitgebreide website met onderzoek over yoga, meditatie en mindfulness-praktijken op school.
Mediteren met Petit Bambou is een veel gebruikte commerciële app om meditatie te ondersteunen (volwassenen). Op de website vind je enkele inspirerende filmpjes die je ook in de klas kan gebruiken. Recent is er in de app ook materiaal beschikbaar voor kinderen en tieners.
Edutopia verzamelt heel wat concrete en praktische artikels over yoga, meditatie en mindfulness op school. De zoekterm ‘mindfulness’ levert bijvoorbeeld meer dan 200 resultaten op. Zo was er recent (5/2022) een artikel met een eenvoudige bewegingsroutine voor in de klas die zowel werkt op lichamelijk en mentaal welzijn.
Het Dalai Lama Center verzamelt op de website Heart-Mind online in een luik voor leerkrachten evidence-informed bronnen, tools en lesmaterialen (ENG) om in te zetten in de klas en op school.

Linken naar lesfiches op deze site

1. Meditatieoefeningen

Meditaties 1 (3 eenvoudige meditaties voor in de klas: knikkermeditatie, eetmeditatie, ademhalingsmeditatie)
Metta-meditatie (kan kinderen en jongeren helpen om hun aandacht te richten en meer verbindend in het leven te staan)

2. Mindfulnessoefeningen

Mindfulness 1 (3 mindfulness oefeningen voor in de klas: stilzitten als een kikker, de beginnersblik, de keientoren + link naar meer dan 80 andere oefeningen)

3. Ademhalingsoefeningen

Pranayama 1 (4 ademhalingsoefeningen voor in de klas: zoemende bij, oceaan, wisselende neus, blaasbalg)

4. Yogahoudingen aanleren

Yogahoudingen aanleren 1 – tadasana of berghouding
Yogahoudingen aanleren 2 – trikonasana of driehoekshouding
Yogahoudingen aanleren 3 – vrikshasana of boomhouding
Yogahoudingen aanleren 4 – baddha konasana of zittende vlinderhouding
Yogahoudingen aanleren 5 – natarajasana of danshouding

5. Yogatussendoortjes

Transities tijdens de schooldag: aandacht hebben voor transities, kan voor leerlingen een belangrijk verschil maken op het vlak van betrokkenheid, welbevinden, aandacht en concentratie

Lees meer…

Lees hier meer over de meerwaarde van yoga in onderwijs met ook informatie over yogalessen, yogatussendoortjes en stoelyoga.
Lees hier meer over onderzoek over yoga in onderwijs.