Welzijn op het werk voor leraren via no-nonsense meditatie (onderzoek)

In de conclusie van het onderzoek van Van de Velde, Levecque, Weijters en Laureys (*), kan je lezen:

“Deze studie keek naar het effect van gerichte aandachtmeditatie op het welzijn van leerkrachten tijdens COVID-19. Uit de resultaten blijkt dat een paar minuten meditatie per dag, gedurende zes maanden aanzienlijke voordelen oplevert voor emotioneel, cognitief en lichamelijk welzijn. Meditatiebeoefening heeft enerzijds een welzijnsbevorderende impact op emotioneel en lichamelijk welzijn en anderzijds een preventieve impact op cognitief welzijn.”

Leerkrachten staan heel vaak onder druk (onzekerheid, werklast, evenwicht werk-privé, verwachtingen van ouders, gedrag van leerlingen, mentaal welzijn van leerlingen,…) en in de COVID-19-periode was deze druk extra groot. Dit heeft impact op hun welzijn (stress, burn-out, depressie, angst,…). De onderzoekers wilden nagaan of meditatie kan helpen om het ‘welzijn op het werk’ bij leerkrachten te verbeteren. Ze kozen hiervoor een toegankelijke mindfulness-techniek, nl. gerichte aandachtmeditatie, en pastten dit toe bij 241 leerkrachten uit 84 scholen uit Vlaanderen en Brussel (waarvan er 42 leraren in de controlegroep zaten).

De onderzoekers keken naar drie vormen van welzijn:

• emotioneel welzijn (oa stress, emotionele vermoeidheid)
• cognitief welzijn (oa aandacht en concentratie, omgaan met informatie)
• lichamelijk welzijn (oa spier-, nek- en rugklachten, slaapproblemen)

Deze drie welzijnsdimensies werden onderzocht voor, tijdens en na het meditatietraject.

De gerichte aandachtmeditatie-sessies gingen elke ochtend door op school samen met de leerlingen: (1) creëren van een rustige plek (bijvoorbeeld gesloten deur en gordijnen, gedimd licht, rustgevende muziek), (2) gaan zitten op de vloer of een stoel met de voeten stevig op de grond en een rechte rug, en (3) de ogen sluiten. Na deze voorbereidingen, kon de meditatiesessie beginnen. Een audiobestand begeleidde de deelnemers en legde uit wat ze op verschillende punten tijdens de sessie moesten doen (langzaam diep ademhalen > adem terug naar natuurlijke ritme > concentreren op de fysieke sensatie van de ademhaling > bewust worden van mentale afleiding > focus weer op de ademhaling richten). De leraren werden ook aangemoedigd om nog aanvullend meditatie te beoefenen.

De onderzoekers beseffen dat dit soort studie ook belangrijke beperktheden inhoudt, zoals bijvoorbeeld de vrijwillige deelname van de leerkrachten, de periode waarin het onderzoek plaatsvond (COVID-19),… Wel zien we in andere internationale onderzoeken gelijkaardige resultaten (bv. het grootschalige Myriad-onderzoek).

Tenslotte zijn er een aantal belangrijke voordelen bij de implementatie van gerichte aandachtmeditatie op de werkplek: het invoeren van meditatie is niet duur; het is tijds- en plaatsonafhankelijk; het kan zowel individueel als in groep beoefend worden en het kan complementair aan om het even welk ander verander- of professionaliseringstraject toegepast worden.

(*) Van de Velde J, Levecque K, Weijters B, Laureys S (2023) Doing what matters in times of stress: No-nonsense meditation and occupational well-being in COVID-19. PLoS ONE 18(11): e0292406.