…altijd heel fijn om een kwaliteitsvol handboek/leerboek ter hand te kunnen nemen. Het boek “Krachtige leeromgevingen, omgaan met diversiteit in de klas” (2019) van Martin Valcke (met medewerking van Bram De Wever, Tammy Schellens en Ruben Vanderlinde), brengt heel wat cruciale elementen van effectief onderwijs tot synthese. De insteek ‘diversiteit’ maakt het voor stadsleerkrachten en grootstedelijk onderwijs extra interessant. Dit diversiteitsthema staat centraal in module 4 waar oa armoede en meertaligheid aan bod komen.
In het boek doorloop je 6 modules: (1) referentiekader voor krachtige leeromgevingen; (2) visie op leren en instructie; (3) curriculum; (4) diversiteit; (5) onderwijstechnologie; (6) evaluatie.
MODULE 1: referentiekader krachtige leeromgevingen
Dit eerste deel helpt ons bij het ontwikkelen van een bril (‘onderwijskundig referentiekader’) om genuanceerd en gelaagd naar onderwijs te kijken. Het gaat hier oa over de belangrijke onderwijsactoren, didactisch handelen, evidence based, klas-, school en beleidsniveau,…
MODULE 2: visies op leren en instructie
In deze module worden 3 visies op leren (behaviorisme, cognitivisme en contructivisme) verbonden met concrete onderwijspraktijken (bv. feedback, informatieverwerking, samenwerkend leren) en geanalyseerd op basis van onderzoeksevidentie.
MODULE 3: plaats van het curriculum in onderwijs
In deel 3 worden verschillende benaderingen van het curriculum verkend, waaruit blijkt dat curriculumdiscussies bestaan uit onderwijskundige, maatschappelijke en ideologische dimensies. Ook het actuele debat over de nieuwe eindtermen of de spanningen tussen eindtermen (macroniveau) en leerplannen (mesoniveau) komen in deze module aan bod. Verder wordt uitgebreid ingezoomd op competenties en taxonomieën. Het luik over het ‘hidden curriculum’ biedt aanvullende inzichten over de vertaling van het curriculum in de klaspraktijk (microniveau). Persoonlijk mis ik in dit deel een insteek over het doel van onderwijs (cfr. Biesta).
MODULE 4 diversiteit
Het uitgangspunt in deze module stelt dat verschillen normaal zijn en dat omgaan met verschillen een normaal gegeven is in het onderwijs (diversiteit als ‘norm’). Leraren hebben op het vlak van diversiteit en individuele verschillen ook heel wat persoonlijke overtuigingen en dit maakt het thema extra complex. Het antwoord op diversiteit in onderwijs is differentiatie. Het boek behandelt kort een aantal basisinzichten rond differentiatie, maar verwijst vooral ook verder door naar andere literatuur.
Daarna zoomt dit deel verder in op 5 diversiteitsinvalshoeken:
invalshoek 1: sociaal-economische status (SES)
Een SES-index is een optelsom van verschillende elementen (zoals thuistaal, opleidingsniveau moeder, schooltoelage…) en wordt niet in alle contexten op dezelfde manier benaderd. Dit betekent dat we de samenhang tussen SES en leerprestaties altijd dieper moeten gaan analyseren. In dit stuk worden verschillende onderwijssociologische stromingen toegelicht die verklaringen bieden voor deze samenhang: genetisch deficitmodel; onderwijsdeficitmodel; cultureel deficitmodel.
invalshoek 2: armoede
Het aantal kinderen dat in armoede opgroeit, neemt jaar na jaar toe. De gevolgen van kansarmoede zijn voelbaar en zichtbaar in de schoolloopbaan van deze kinderen. Natuurlijk is armoede een probleem dat in eerste instantie op macroniveau moet aangepakt worden (bv. maximumfactuur), maar er zijn ook heel wat mogelijkheden op meso- (bv. huiswerkbeleid, professionalisering schoolteam) en microniveau (bv. kwaliteitsvolle interacties).
invalshoek 3: inclusie
Dit hoofdstuk schetst de evolutie van inclusie in Vlaanderen met het M-decreet en de positionering van het buitengewoon onderwijs. Verder worden een aantal interessante differentiatieconcepten in het kader van inclusie toegelicht: UDL, STICORDI en executieve functies.
invalshoek 4: gender
Vanuit onderzoek wordt er gekeken naar verschillen tussen jongens en meisjes en de manier waarop onderwijs en leerkrachten omgaan met deze verschillen. Er is een reële nood om genderbewustzijn bij leerkrachten te ontwikkelen.
invalshoek 5: meertaligheid
In deze laatste invalshoek komen een aantal basisconcepten in het kader van meertalig opgroeien en opvoeden aan bod: translanguaging, subtractieve en additieve meertaligheid, interdepedentiehypothese van Cummins,… Er wordt ook even ingezoomd op de relatie taal en schoolprestaties en tenslotte worden ook enkel aanpakken besproken (CLIL, functioneel meertalig leren).
MODULE 5: onderwijstechnologie
Onderwijstechnologie is niet makkelijk te implementeren in onderwijs, alleen al omdat er heel wat menselijke (visie, deskundigheid) en materiële (inhoud, toepassingen, infrastructuur) randvoorwaarden zijn. Een veelzijdig ICT-beleid op macro-, meso- en microniveau is noodzakelijk om onderwijstechnologie op een resultaatgerichte manier te implementeren in de dagelijkse onderwijspraktijk. Naast onderwijstechnologie (als een middel in de onderwijsleeromgeving), is het ook belangrijk om mediawijsheid een volwaardige plaats te geven in het curriculum.
MODULE 6: evaluatie
Evaluatie wordt bekeken vanuit de verschillende niveaus (klas-, school-, beleidsniveau) en ook de verschillende functies van evaluatie worden belicht. Binnen deze verschillende niveaus en functies komen verschillende concrete voorbeelden aan bod, bv. het referentiekader onderwijskwaliteit (OK), PISA, summatieve en formatieve evaluatie, self en peer assessment, centrale examens, testen en toetsen…
“Krachtige leeromgevingen” is een heel omvangrijk leerboek waarin je je eigen opvattingen en verwachtingen ten aanzien van (actuele) onderwijsthema’s kritisch kan herbekijken. Boeiend om dit te doen aan de hand van heel wat authentieke materialen en voorbeelden (uit media, Klascement, praktijkvoorbeelden, onderzoeksresultaten…).
Urban Education 