Onderwijs in Brussel is… racisme aanpakken (met leestip)!

“Racisme doet pijn en dat wordt te weinig erkend” – Naima Charkaoui, 2019

Ook in Brussel, één van de meest diverse steden van de wereld, zien, horen en ervaren we racisme… ook op school. Racisme onder leerlingen, racisme tussen leerkrachten en leerlingen, racisme onder het schoolpersoneel,…

Racisme hoeft niet ‘groot’ te zijn om een grote impact te hebben. Racisme gaat niet alleen om expliciete, strafbare vormen van gedrag en communicatie (= discriminatie, haatboodschappen en haatmisdrijven gelinkt aan huidskleur, herkomst of nationaliteit), maar ook én vooral over negatieve én positieve stereotyperingen, vooroordelen, beeldvorming, uitsluiting,… Deze vele ‘microkwetsingen’ (Charkaoui, 2019) zijn schadelijk voor kinderen/jongeren én hun toekomst: impact op hun fysiek en mentaal welzijn, hun ontwikkeling, onderwijsloopbaan, maatschappelijk succes,… (zie standpunt kinderrechtencommissariaat, 2019).

Vaak vinden we het moeilijk om te reageren op racisme: we weten niet hoe het aan te pakken, we zijn bang om relaties te beschadigen of om de situatie nog erger te maken,… En toch is racisme negeren of relativeren geen optie.

Alle scholen (en niet alleen scholen in een superdiverse omgeving), moeten een werking ontwikkelen waar over racisme wordt nagedacht en actie wordt ondernomen. Dit behoort immers tot de kernopdracht van goed onderwijs (Steunpunt Diversiteit en Leren).

Inclusieve leeromgeving

Omgaan met racisme op school is een belangrijk element in het creëren van een inclusieve en veilige leeromgeving voor alle leerlingen. Kinderen en jongeren kunnen onmogelijk een succesvolle onderwijsloopbaan doorlopen als ze geconfronteerd worden met discriminatie en/of microkwetsingen. Racisme moet in de eerste plaats (1) vermeden worden (preventief en repressief), maar daarnaast is het belangrijk (2) steun te bieden aan slachtoffers én (3) veerkracht en weerbaarheid te ontwikkelen bij alle leerlingen om hier als slachtoffer of observator mee om te gaan.  Scholen moeten een beleid voeren en leerkrachten moeten competenties ontwikkelen, om op deze 3 luiken te werken.

Burgerschapsvorming

Via burgerschap willen we leerlingen opleiden tot “kritische en actieve burgers in een veelvormige, meerstemmige, complexe en mondiale samenleving” (Steunpunt Diversiteit en Leren). Omgaan met racisme is op die manier een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van burgerschapscompetenties. Competenties die leerlingen hier moeten ontwikkelen, zijn bv. “mechanismen van vooroordelen, stereotypering, machtsmisbruik en groepsdruk begrijpen” of “onverdraagzaamheid en discriminatie in de samenleving zien”… (zie onderwijsdoelen).

“Leraren hebben de verantwoordelijkheid om racisme bespreekbaar te maken op school. Meer racismewijsheid zorgt ervoor dat ze zich daar comfortabel bij voelen en meer oog hebben voor slachtoffers.” – Naima Charkaoui, 2019

Zie ook het aanbod van School zonder racisme voor scholen en leerkrachten!

Leestip: Charkaoui N. (2019). Racisme, over wonden en veerkracht. Antwerpen: EPO: Dit boek geeft ons inzichten om racisme in zijn verschillende facetten te leren zien en helpt ons racisme aan te pakken en slachtoffers te ondersteunen…