Urban Education en universeel mededogen?

In juli 2022 las ik – eerder toevallig – twee boekjes waar “mededogen” vanuit een wetenschappelijke invalshoek naar voren werd geschoven als een houding/methodiek die kan bijdragen tot constructief samenleven (ook op school): een hoofdstuk van Spruyt en Van Droogenbroeck in ‘Zinnekes zijn Debest’ (Spruyt, Engels, Kavadias en Van Cappel, 2022) en het boek ‘Vrede kun je leren’ (Van Reybrouck en D’Ansembourg, 2017). Mededogen is een areligieuze basisemotie die gedefinieerd kan worden als “gevoeligheid voor het lijden van de ander én het verlangen om dit lijden te verlichten” (Zinnekes zijn Debest).

In ‘Zinnekes zijn Debest’ stellen de onderzoekers Spruyt en Van Droogenbroeck vast dat superdiverse samenlevingen voor de uitdaging staan om “(groepen) jongeren, met uiteenlopende waarden en religieuze overtuigingen, constructief samen te laten leven”. Uit hun onderzoek blijkt universeel mededogen “een potentieel krachtig mechanisme te zijn om vooroordelen tegen te gaan“. Universeel mededogen bevordert de ontwikkeling van een overkoepelende sociale identiteit, gemeenschappelijk voor heel diverse groepen in de samenleving.

In ‘Vrede kun je leren houden Van Reybrouck en D’Ansembourg een pleidooi “voor het invoeren, in het onderwijs, van processen die bevorderlijk zijn voor concentratie, rust, zelfbewustzijn, empathie en aandacht voor de ander. Een dergelijke aanpak kan alleen maar gunstig zijn voor het welbevinden van kinderen en jongeren, en bijdragen aan een cultuur van respect, zelfrespect en geweldloosheid.”. Ze bespreken 3 wetenschappelijk onderzochte methodieken: mindfulness, geweldloze communicatie en mededogen/compassie.

Hoe mededogen ontwikkelen?

Onderzoek suggereert dat mededogen/compassie aangeleerd kan worden via mentale oefeningen. Hoe dit het meest effectief kan gebeuren, is minder duidelijk. Hieronder alvast drie pistes…

• In haar boek ‘Twelve steps to a compassionate life’ beschrijft Brits auteur en onderzoeker Karen Armstrong hoe je compassie/mededogen kan ontwikkelen door oa het verwerven van inzichten, empathie, zelfcompassie, mindfulness, zorg voor de ander,…

---

• Prof. Dr. Tania Singer ontwikkelde het ‘ReSource project’, een uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar de mentale trainbaarheid van mindfulness, mededogen/compassie, perspectief nemen en pro-sociaal gedrag. Ze maakte hierbij gebruik van een trainingsprotocol (en implementeerbaar model). In dit protocol wordt voor de ontwikkeling van mededogen oa Metta-meditatie voorgesteld. Dit onderzoek leidde sinds 2015 tot enkele interessante bevindingen en publicaties, die je hier kan terugvinden.

• Volgens Matthieu Ricard leidt seculiere training in liefdevolle vriendelijkheid en mededogen via meditatie tot meer welzijn, openheid en beschikbaarheid voor anderen. Je kan er alles over lezen in zijn boek ‘Altruism: The Power of Compassion to Change Yourself and the World‘, een samenvatting van wat ervaring en wetenschap ons leert over de kracht van meditatie.

Van Reybrouck en D’Ansembourg merken op dat deze ideeën en technieken – ook al zijn ze gebaseerd op waardevolle inzichten en onderzoek – vaak ten onrechte beschouwd worden als “soft, new age en love & peace”. Spruyt en Van Droogenbroeck benadrukken dat de studies nog schaars en niet altijd kwaliteitsvol zijn. Het is daarom belangrijk te investeren in verder onderzoek en de ontwikkeling van wetenschappelijk onderbouwde methodieken. Verder blijkt ook uit recent onderzoek (oa Myriad) dat de implementatie van dit soort aanpakken in onderwijs niet evident is en een generieke toepassing van één methodiek voor alle leerlingen niet wenselijk is.