Starten met yoga, meditatie en mindfulness op school?

Yoga, meditatie en mindfulness op school kan een middel zijn om doelen te realiseren of te ondersteunen (zie ook Rapport Brinckman). Als we kijken naar de meerwaarde voor kinderen en jongeren, dan zien we mogelijkheden om yoga, meditatie en mindfulness in te zetten als een interessante ‘tool’ op school en in de klas (zie onderaan dit bericht ‘mogelijke effecten’). Maar yoga, meditatie en mindfulness mag ook een plaats krijgen in ons leren en leven omdat we er ons goed bij voelen, geen doel, geen middel. Lees hierover ook ‘Well-Being in schools’.

Het is sowieso niet evident om yoga, meditatie of mindfulness succesvol te implementeren, zeker niet op grote schaal. Bovendien zullen niet alle leerlingen er baat bij hebben. Dit blijkt oa uit het uitgebreide MYRIAD-onderzoek.

Een yoga, meditatie en/of mindfulnesspraktijk opstarten op school?

Ik zou hier heel wat modellen, strategieën en methodieken over verandering en organisatieontwikkeling de revue kunnen laten passeren. Maar laten we het eenvoudig houden. Ik laat me hierbij inspireren door het boekje ‘Hoe krijg je ze mee?’ van Annemarie Mars.

Een succesvolle verandering is een verandering die alle betrokkenen (leerkrachten, ouders en leerlingen) inspireert en verbindt. Verbinding betekent dat de verandering en het doel van de verandering voor iedereen helder is, dat iedereen voldoende bekwaam is om ernaar te handelen en zich verantwoordelijk voelt binnen zijn eigen rol.

Je kan in zo’n veranderingsproces gebruik maken van vijf krachten: urgentie, ambitie, planning, interactie en leiderschap.

Urgentie

Vaak start verandering vanuit een verlangen of een verplichting. Je bent zelf geïnspireerd door yoga en je wil dit op school uitdragen, of het schoolbestuur beslist om aan de slag te gaan met yogaworkshops in de naschoolse opvang. Het is echter krachtiger om een verandering te enten op een urgentie, een probleem, een gedeelde uitdaging in de werking. Je stelt vast dat leerlingen vaak onrustig zijn in de klas, er zijn spanningen op de speelplaats, de leerkrachten ervaren stress, je merkt dat de kleuters worstelen met hun eigen lichaam,…

Ambitie

De tweede kracht, ambitie, stelt resultaten voorop. Je geeft vooraf aan wat het resultaat van de verandering zou moeten zijn bij jezelf en bij je leerlingen: bijvoorbeeld minder stress bij leerkrachten, beter klasmanagement, versterkte aandacht bij de leerlingen, groter lichaamsbewustzijn en lichaamscontrole,… Deze ambitie mag inspirerend en concreet zijn. Het effect dat de verandering creëert, staat centraal.

Planning

Planning is de volgende kracht. Planning vertaalt de ambitie in een aantal stappen en strategieën. In deze stappen is er ruimte om kennis te verwerven over yoga (kennen), yogapraktijken uit te proberen (kunnen) en overtuigd en gemotiveerd te geraken over het belang van yoga voor jezelf en de leerlingen (willen). Daarna volgt de geleidelijke implementatie…

Interactie

Interactie is een heel centrale kracht in het proces en is veel meer dan communicatie. Via interactie laat je iedereen meewerken en meedenken (leerkrachten, leerlingen en ouders). Je laat ruimte voor vragen, twijfels, frustratie over de zin en onzin van yoga, meditatie of mindfulness en je gaat met deze gevoelens, ideeën en overtuigingen aan de slag. Je investeert ook in waardering, feedback en enthousiasmeren bij elke stap die genomen wordt.

Leiderschap

Tenslotte is er nog leiderschap. De kracht van leiderschap is de verbinding met de verandering belichamen. De leider draagt de verandering uit, maar durft ook twijfelen, vragen stellen en heeft het soms moeilijk. Hij/zij ontwikkelt zelf een yoga, meditatie en mindfulnesspraktijk en praat hier eerlijk en open over. Op die manier vervult de leider een geloofwaardige en inspirerende rol.

Het creëren van draagvlak…

Besteed voldoende tijd aan informeren, sensibiliseren en reflecteren…

Het is belangrijk om informerende en sensibiliserende stappen te nemen met het schoolteam, leerlingen en ouders. Voorbereidend leesmateriaal of het samen bekijken van een (animatie)film kunnen hierbij helpen. Er is op dit vlak heel wat (online) materiaal beschikbaar.

De 30-minuten durende documentaire “The Science behind Yoga” (in het ENG) met oa wetenschappers Sat Bir Khalsa, Mithu Storoni en Michael de Manincor, is een voorbeeld van zo’n interessant vertrekpunt voor het schoolteam.

Een verkennende yogaworkshop met een lokale partner, is een fijne ervaring voor de leerkrachten en/of leerlingen (bv. op een teambuilding; tijdens een sportdag met de leerlingen;…).

Het no-nonsense meditatie en yogaboek laat je kennismaken met yoga, meditatie en mindfulness (zie Over hoe yoga je mentaal en fysiek kan versterken).

De boeken Happy Teachers change the world of Implementing Mindfulness in schools, bieden reeds een concrete houvast om met yoga, meditatie en mindfulness aan de slag te gaan op je school.

…

Neem je tijd!

Ik wil eindigen met een boodschap van Thich Nhat Hanh: hoe belangrijk hij yoga, meditatie en mindfulness binnen onderwijs ook vond, hij waarschuwde om niet overhaast te werk te gaan:

“As we learn to enjoy our own mindfulness practice, it is tempting to think how desirable it would be to share it with our colleagues. There is no need to hurry. Enthousiastically sharing mindfulness with colleagues who currently have no interest, is likely to demotivate them.”

Een algemene en grootschalige invoering van yoga, meditatie en mindfulness in onderwijs, is geen goed idee (zie Myriad). Dit betekent echter niet dat een gerichte, lokale implementatie geen meerwaarde kan hebben (zie bijvoorbeeld yoga en transities) én effecten kan genereren op één of meerdere van onderstaande aspecten. Professor Willem Kuyken ziet op dit moment vooral mogelijkheden in (1) het creëren van een schoolcultuur waar aandacht voor mentaal welzijn deel uitmaakt van de reguliere werking en (2) het co-creëren van een yoga-, meditatie- en/of mindfulness werking samen met de leerlingen.

***

Bijlage de effecten van yoga, meditatie en mindfulness bij leerlingen en in de klas

Deze aangetoonde effecten kunnen helpen om voor de school de urgentie af te bakenen. Welke uitdaging willen we op school met yoga, meditatie en mindfulness aanpakken?