Yoga op school en in de klas? (3)

Yoga bestaat uit verschillende bouwstenen (Patanjali), waaronder meditatie, mindfulness, ademhaling,…  In dit bericht focus ik op het fysieke luik van yoga, de asana’s.

Wat is yoga en wat zijn yoga-asana’s?

Het woord “Yoga” is afgeleid van Yuj (Sanskriet) en betekent ‘verbinden’ of  ‘één maken’.  In de hedendaagse Yoga-beoefening gaat het over verbinden tussen het mentale en het fysieke, verbinden van jezelf met de omgeving, verbinden van spanning en ontspanning.  Verbinden betekent connectie maken, tegenstellingen samenbrengen. 

Met het beoefenen van yoga kan je verschillende doelen nastreven waaronder jezelf beter leren kennen, zich goed voelen, tot rust komen, aandacht en concentratie verhogen, evenwicht en flexibiliteit van je lichaam verbeteren, veerkrachtig zijn,… De mogelijkheden van yoga zijn zo divers dat er altijd wel een discipline is die bij jou of je gemoedstoestand past.  In een vinyasa flow ga je heel actief aan de slag met je lichaam (spieren, evenwicht) en geest (concentratie, mindfulness).  Dit is de yang-benadering van yoga.  In een yinyoga les ondergaan je lichaam (bindweefsel en gewrichten) en geest (meditatie) diepere ‘bewegingen’ en kom je tot rust. 

Heel wat auteurs hebben pogingen ondernomen om de historiek van yoga in kaart te brengen en yoga voor te stellen als één van de oudste disciplines in de wereld.  Ze verwijzen hierbij naar afbeeldingen die teruggevonden zijn op stenen in de Indusvallei, ongeveer 5000 jaar voor Christus. Dat de oorsprong van yoga eeuwenoud is, is overduidelijk. Maar yoga is vooral een traditie die permanent evolueert en meegroeit met maatschappelijke evoluties en nieuwe inzichten.   Yoga is niet in het verleden blijven hangen.  Ieder van ons kan een praktijk ontwikkelen die hier en nu nuttig en nodig is.

De asana’s zijn het meest gekende onderdeel van het achtvoudige pad van Patanjali.  Het zijn de fysieke houdingen die de yogi aanneemt.  Heel vaak wordt yoga herleid tot deze asana’s, maar yoga is dus veel rijker en gaat veel verder dan het aannemen van fysieke poses.  De houdingen zijn bedoeld om je aandacht naar binnen te richten.  Ze ondersteunen rust, verbinding en concentratie.  Én natuurlijk hebben deze yogahoudingen ook een impact op fysieke gezondheid en flexibiliteit.

Yoga op school en in de klas?

Yoga op school kan op verschillende manier  vorm krijgen, als yogatussendoortje of volwaardige yogales.  Bij yogatussendoortjes creëer je met de leerlingen een mentale en fysieke break om individueel of als klas tot rust te komen, het vorige lesuur los te laten, energie op te laden of de aandacht opnieuw te richten. In een yogales komen verschillende yoga-activiteiten aan bod (yoga-houdingen, meditatie, yoga-spelactiviteiten, muziek, massage,…), al dan niet in een thematisch geheel.  In de blog “meerwaarde van yoga, meditatie en mindfulness – extra 2” ga ik hier dieper op in.

Welke yogadiscipline je ook kiest om met je leerlingen aan de slag te gaan, in alle praktijken zijn meerdere aspecten aanwezig: een goede attitude ten aanzien van jezelf en de ander (yama’s en niyama’s), ademhaling (pranayama), meditatie-elementen (pratyahara, Dharana, Dhyana), maar vooral ook de yoga-houdingen (asana’s). 

Hatha is een yogapraktijk die gebruik maakt van krachtige fysieke houdingen.  De meeste vormen van hedendaagse yoga zijn afgeleid van Hatha Yoga.  Je bent voornamelijk bezig met statische asana’s (stilstaande oefeningen) en minder met flows of yogareeksen.  Tegelijkertijd besteed je aandacht aan een goede ademhaling en creëer je ruimte voor meditatie. Hatha yoga is een goede yoga discipline om houdingen aan te leren bij leerlingen.

Een belangrijke stap bij het ontwikkelen van een yogapraktijk voor je leerlingen, is het correct aanleren van deze houdingen.  Eens de yogahoudingen goed aangeleerd, dan kan je die inbedden in yogalessen, yogatussendoortjes of kunnen de leerlingen hier ook zelfstandig mee aan de slag gaan. 

Ter illustratie kan je hieronder 3 yogalesjes downloaden. Afhankelijk van de leeftijdsgroep waarmee je werkt, kan je de inkleding en aanpak aanpassen.    

Bij de afsluiter wordt er telkens voorgesteld om een yogakaart te maken.  Deze yogakaarten kunnen na verloop van tijd een kaartenbundel worden voor de leerlingen.  Deze kaartenbundel kan gebruikt worden bij de yogatussendoortjes of bij het samenstellen van een yogales.  De leerlingen kunnen de bundel ook meenemen naar huis om thuis te oefenen, alleen of samen met de familie.  Er zijn ook heel wat commerciële yogakaarten op de markt, maar leerlingen vinden het zeker even leuk om met hun eigen yogakaarten aan de slag te gaan.

Lees meer…

• Lees hier meer over de meerwaarde van yoga, meditatie en mindfulness in onderwijs.
• Lees hier meer over onderzoek over yoga, meditatie en mindfulness in onderwijs.

“Yoga op school en in de klas” (3) maakt deel uit van een mini-reeks. Lees ook “Meditatie op school en in de klas” (1),  “Mindfulness op school en in de klas” (2) en “Ademhaling op school en in de klas” (4).

Boekentip

• Het “No-nonsens Yogaboek” van Joachim Meire brengt een eerlijk en kritisch verhaal over yoga.