Effectieve feedback in het onderwijs (leestip)

Het boek “Effectieve feedback in het onderwijs” (2019) van Jan Coppieters is even blijven liggen, maar vandaag wil ik er toch graag iets over vertellen.

Het boek is om een heel eenvoudige reden belangrijk: feedback kan een grote positieve invloed hebben op leren en ontwikkelen. Ik start dan ook graag met een citaat van Hattie en Timperley uit het eerste deel van deze publicatie: “Feedback is één van de krachtigste invloeden op leren en presteren, maar deze impact kan positief of negatief zijn. Hoewel feedback een van de belangrijkste invloeden is, de effectiviteit ervan verschilt naargelang het type feedback en de manier waarop de feedback gegeven wordt.” (2007)

Effectieve feedback begint bij effectieve instructie en evaluatie, en is een interactief proces dat zowel betrekking heeft op de uitvoering van de taak, het proces, zelfregulatie,… Om instructie, evaluatie en dus ook feedback succesvol te laten verlopen, zijn de essentiële ingrediënten duidelijke, geëxpliciteerde doelen én specifieke, heldere succescriteria. Deel 1 gaat dan ook dieper in op deze elementen.

• Goede doelen zijn ambitieus, SMART en leiden tot leerwinst. Ze moeten door de leerling gekend zijn en de leerling motiveren. De auteur houdt een pleidooi voor specifieke, heldere en uitdagende doelen, in combinatie met een niet te complexe taak…
• Maar goede doelen volstaan niet om effectieve feedback te kunnen geven. Aan die doelen moeten ook criteria gekoppeld worden die aangeven wanneer het bereikte resultaat voldoende is. Deze criteria kunnen samen met de leerlingen opgesteld worden en vormen de maatstaf voor evaluatie en feedback.

Deel 2 van het boek maakt de koppeling tussen feedback en evalueren. Evalueren gaat steeds over het bieden van leerkansen en er is zowel nood aan summatieve evaluatie (waarbij je een (tussentijdse) eindbalans opmaakt – evalueren van het leren), als formatieve evaluatie (waarbij je permanent de voortgang van de leerling in het onderwijsleerproces in kaart brengt – evalueren om te leren). Vooral formatieve evaluatie vormt een krachtige tool voor effectieve feedback. In dit deel waarschuwt de auteur ook voor het gebruik van cijfers bij evaluatie/feedback en tenslotte gaat hij ook in op “breed evalueren”. Breed evalueren betekent dat je via verschillende soorten van evalueren de totale persoon in beeld brengt in functie van verdere ontwikkeling.

Deel 3 maakt krachtige feedback heel concreet. Er wordt gestart vanuit de 3 centrale feedbackvragen: (1) waar ga ik naartoe (feed-up); (2) hoe doe ik het op dit moment (feedback); (3) wat is de volgende stap (feed-forward). Deze vragen zijn essentieel om zowel voor de leerling als de leerkracht het leerproces zichtbaar te maken en doelgericht te ondersteunen. Verder worden ook 4 niveaus van feedback beschreven: taakniveau (feedback op de uitvoering van de taak), procesniveau (feedback op de processen die nodig zijn om de taak uit te voeren), niveau van zelfregulatie (feedback op executieve functies) en persoonlijk niveau (feedback gericht op de persoon en minder op het leren). Deze verschillende niveaus worden gekoppeld aan de feedbackvragen en onmiddellijk toepasbaar toegelicht met tips en instrumenten. Tenslotte wordt ook even ingezoomd op het belang van feedback door de leerlingen (aan de leerkracht en aan medeleerlingen).

In het laatste en 4de deel wordt er aangegeven dat ook het pedagogisch klimaat de effectiviteit van feedback zal bepalen. Belangrijke elementen hierbij zijn: werken aan een verbindend schoolklimaat; stimuleren van een growth mindset bij leerlingen; leerlingen ondersteunen bij het ontvangen van feedback; aandacht hebben voor context en emoties bij feedback; de relatie zien tussen feedback en motivatie.

Het boek heeft de ambitie om leerkrachten te laten groeien in het geven van effectieve feedback, vanuit de wetenschappelijke overtuiging dat feedback een belangrijke impact heeft op leerwinst. Als je als stadsleerkracht de inzichten uit dit boek kan verbinden met de inzichten over superdiverse leerlingengroepen, dan sta je weer een beetje sterker in je opdracht.